การวางแผนครอบครัวเป็นเรื่องส่วนตัวที่สำคัญ การเลือกวิธีคุมกำเนิดจึงเป็นเรื่องต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ ยาคุมเป็นหนึ่งในตัวเลือกน่าสนใจ ไม่เพียงแค่ช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ แต่ยังมีบทบาทในการดูแลสุขภาพของผู้หญิงในหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นปรับสมดุลฮอร์โมน ลดอาการปวดประจำเดือน หรือแม้แต่ช่วยจัดการปัญหาผิวพรรณ
อย่างไรก็ตาม การเลือกใช้ยาคุมให้เหมาะสมกับร่างกายแต่ละคนเป็นเรื่องสำคัญเช่นกัน เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ดีที่สุดโดยไม่มีผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ มาเรียนรู้วิธีเลือกและกินยาคุมอย่างถูกต้องยาคุมกินยังไง พร้อมทำความเข้าใจกับประโยชน์และผลข้างเคียงยาคุม ที่ควรรู้ในบทความนี้!
ทำความรู้จักกับยาคุมให้มากขึ้น
ยาคุมกำเนิด คือยาที่ใช้เพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ โดยยับยั้งการตกไข่ เปลี่ยนแปลงเยื่อบุโพรงมดลูก และทำให้มูกที่ปากมดลูกเหนียวข้นขึ้น ทำให้อสุจิไม่สามารถเข้าไปปฏิสนธิกับไข่ได้ นอกจากนี้ ยาคุมยังมีประโยชน์อื่น ๆ อีกมากมาย เช่น ช่วยให้ประจำเดือนมาเป็นปกติ ลดอาการปวดประจำเดือน ลดการเกิดสิว รวมทั้งช่วยลดความเสี่ยงของโรคบางชนิดได้ด้วย
อย่างไรก็ตามยาคุมไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้ ถ้าต้องการป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้ง เพื่อความปลอดภัย
ยาคุมกำเนิด มีหลายประเภทเลือกให้เหมาะกับไลฟ์สไตล์
ยาคุมกำเนิดมีหลากหลายรูปแบบ แต่ละแบบมีวิธีการใช้ ประสิทธิภาพ และผลข้างเคียงแตกต่างกันไป การเลือกใช้ยาคุมชนิดใด จึงขึ้นอยู่กับความต้องการหรือสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล ประเภทของยาคุมแบ่งได้ ดังนี้
ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม
ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม (Combined Oral Contraceptive – COC) ตัวยาประกอบด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสโตเจนรวมกันในเม็ดเดียว เป็นยาคุมรายเดือนมีทั้งแบบ 21 เม็ด และแบบ 28 เม็ด ช่วยยับยั้งการตกไข่ เปลี่ยนแปลงเยื่อบุโพรงมดลูก และทำให้มูกที่ปากมดลูกเหนียวข้นขึ้น
โดยยาคุมชนิดนี้จะมีประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์สูงมาก หากกินอย่างสม่ำเสมอ ยังมีผลดีทำให้ประจำเดือนมาตรงเวลาสม่ำเสมอ หรือปวดประจำเดือนน้อยลง ประสิทธิภาพ 99% หากใช้อย่างถูกต้องและสม่ำเสมอ
ยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยว
ยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยว (Progestrogen-only pills – POP) ตัวยาจะมีเพียงฮอร์โมนโพรเจสเตอโรนอย่างเดียว ยาคุมชนิดนี้เป็นยาคุมรายเดือนส่วนใหญ่จะมีแบบ 28 เม็ด วิธีกินยาคุม 28 เม็ดกินได้ทุกวันโดยไม่ต้องหยุด เมื่อกินหมดแล้วก็สามารถกินแผงใหม่ต่อได้เลย
ยาคุมฮอร์โมนเดี่ยวเป็นชนิดผลิตออกมา เพื่อลดอาการข้างเคียงจากฮอร์โมนเอสโตรเจน ซึ่งทั้ง 2 ชนิดควรกินให้ตรงเวลาทุกวัน เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่สามารถกินฮอร์โมนเอสโตรเจนได้ ให้นมบุตรหรือภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ มีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดอาจต่ำกว่ายาคุมฮอร์โมนรวมเล็กน้อย
ยาคุมฉุกเฉิน
ยาคุมกำเนิดชนิดเม็ดแบบฉุกเฉิน (Emergency contraception pill) ใช้ในกรณีฉุกเฉิน เช่น ถุงยางแตก หรือรั่ว หรือลืมกินยาคุมประจำวัน เป็นต้น ประสิทธิภาพ 75-85% (ยิ่งเร็ว ยิ่งได้ผลดี) ยาคุมฉุกเฉิน มีวิธีกิน 2 แบบ คือ
- แบ่งกิน 2 ช่วง โดยเม็ดแรกกินเร็วที่สุดหลังจากมีเพศสัมพันธ์ ส่วนอีกเม็ดกินอีกที 12 ชั่วโมงถัดไป
- กินพร้อมกัน 2 เม็ด เร็วที่สุดหลังจากมีเพศสัมพันธ์
การเลือกใช้ยาคุมชนิดใด ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร เพื่อให้ได้ยาคุมเหมาะกับสภาพร่างกายและความต้องการของแต่ละคน
ยาคุม กินนาน ๆ อันตรายไหม? มาไขข้อข้องใจกัน
กินยาคุมในระยะยาว ไม่เกิดอันตรายหากกินภายใต้การดูแลของแพทย์ หรือไม่มีภาวะเสี่ยง แต่อาจทำให้เกิดผลข้างเคียงได้ในบางราย วิธีกินยาคุมมีปัจจัยบางอย่างควรพิจารณา โดยผลข้างเคียงยาคุมที่อาจเกิดขึ้น หรือกินยาคุมนานๆ มีผลเสียอย่างไร มีดังต่อไปนี้
- คลื่นไส้ อาเจียน: อาการแพ้ยาคุมนี้มักพบในช่วงเริ่มต้นกินยาคุม และจะดีขึ้นเองได้
- ปวดหัว: อาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมน
- เจ็บเต้านม: อาการนี้มักพบในช่วงแรก ๆ จะค่อย ๆ ดีขึ้น
- อารมณ์แปรปรวน: อาการแพ้ยาคุมอาจรู้สึกหงุดหงิด กังวล รวมถึงซึมเศร้า
- มีเลือดออกผิดปกติ: อาจมีเลือดออกกะปริดกะปรอยระหว่างรอบเดือน หรือมีเลือดออกมากผิดปกติ
- น้ำหนักเพิ่มขึ้น: อาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมน
วิธีกินยาคุมที่ถูกต้อง เพื่อประสิทธิภาพสูงสุด
การกินยาคุมให้ได้ผลดี จำเป็นต้องกินอย่างสม่ำเสมอและถูกวิธี การกินยาคุมถูกต้องจะช่วยให้ได้ผลในการคุมกำเนิดหรือได้รับประโยชน์อื่น ๆ จากยาคุมได้อย่างเต็มที่ โดยมีวิธีกินยาคุมครั้งแรกที่ถูกต้องดังนี้
- เริ่มทานในวันแรกของประจำเดือน: วิธีนี้เป็นวิธีง่ายที่สุดและช่วยให้ยาคุมมีประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ได้ทันที
- เลือกแผงยาตรงกับวันในสัปดาห์: แผงยาคุมส่วนใหญ่จะมีการแบ่งวันไว้ชัดเจน ให้เริ่มกินยาเม็ดแรกตรงกับวันที่เริ่มกิน
- กินยาคุมตอนไหนไม่สำคัญเท่ากินให้ตรงเวลาทุกวัน: ควรกินยาในเวลาเดียวกันทุกวัน ไม่ควรกินยาคุมไม่ตรงเวลา เพื่อจะทำให้ระดับฮอร์โมนในร่างกายคงที่
- อย่าลืมกินยา: หากลืมกินยาคุม 1 เม็ด ควรกินทันทีที่นึกได้ และกินเม็ดต่อไปตามปกติ
- แต่หากลืมกินยาคุม 1 วัน หรือลืมกินยาคุม 1 วัน แบบ 21 เม็ด ให้กินพร้อมกัน 2 เม็ด
- ลืมกินยาคุม 2 วัน หรือลืมกินยาคุม 2 วัน แบบ 28 เม็ด ให้กินยา 2 เม็ดทันที และให้กินอีก 2 เม็ดในวันต่อไป ในระหว่างนี้ ให้ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้ง เมื่อมีเพศสัมพันธ์จนกว่าจะเริ่มกินยาคุมแผงใหม่
- ลืมกินยาคุมมากกว่า 2 วัน หรือลืมกินยาคุม 3 วัน แบบ 28 เม็ด ให้เลิกกินยาแผงนั้นไปเลย และใช้ถุงยางอนามัยแทน แล้วเริ่มกินยาแผงใหม่ในรอบประจำเดือนต่อไป
- กินยาให้ครบแผง: กินยาคุมให้ครบแผงตามแพทย์สั่ง โดยทั่วไปจะกินยาครบ 21 เม็ด แล้วหยุด 7 วัน เพื่อให้มีประจำเดือน
ยาคุม ตัวช่วยสำคัญที่ผู้หญิงควรรู้
ยาคุมเป็นวิธีคุมกำเนิดที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย เนื่องจากมีประสิทธิภาพสูง สะดวกในการใช้ ยาคุมมีหลายชนิด การเลือกใช้ชนิดใดขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายหรือความต้องการของแต่ละบุคคล ข้อดีของยาคุมมีหลายประการ อย่างไรก็ตามกินยาคุมก็มีผลข้างเคียงได้เช่นกัน ดังนั้นก่อนตัดสินใจใช้ยาคุม ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร เพื่อรับคำแนะนำที่ถูกต้องและเหมาะสมกับตัวเอง